“De verhalen van De Pijp liggen verborgen achter de gevels”

Datum: 5 november 2018 / Editie: November 2018 / Auteur(s): Olga Busch

Mark Dekker springt behendig van zijn fiets en komt met lichte tred aangelopen bij het terras van café Hermes. Je zou ‘m geen 51 jaar geven, met zijn jongensachtige uiterlijk. Mark is de man achter de De Pijp Verhalen, een reeks multi-mediale avonden vol geschiedenis, legendes en locale cultuur van De Pijp. “Ik fiets heel anders door de straten sinds ik al die verhalen ken.”

Mark heeft altijd een grote interesse gehad in lezen en geschiedenis. Hij werd getriggerd door verhalen die zijn buren vertelden. “Er heeft zich in De Pijp ongelooflijk veel afgespeeld, de buurt heeft een rijke geschiedenis aan verhalen. Ze zijn alleen niet tastbaar, ze liggen verborgen achter de façade, achter de gevel. Ik fiets heel anders door de straten sinds ik al die verhalen ken. Bijvoorbeeld als ik langs het Sarphatipark fiets, aan de korte zijde. Dan kijk ik naar 1 en 2 hoog en denk ik: wat zal zich daar allemaal hebben afgespeeld rond 1920? Op Sarphatipark 125 zat in die tijd het bordeel van Rooie Lien, de lesbische hoerenmadam die werd verdacht van het ronselen en doorverkopen van meiden. En de huidige bewoner heeft geen idéé, die heeft daar gewoon zijn Auping-bedje staan.”

Luisteren naar het stucwerk
“De kunst met De Pijp Verhalen is om dóór die gevels heen te kijken en als het ware te luisteren naar het stucwerk in de woonkamer, naar de gebeurtenissen die zich daar hebben afgespeeld. Voor mij zit de lol erin om jongeren ter verleiden om naar een culturele avond te gaan, in plaats van een avondje te brassen op het Heinekenplein. Als mijn avond het wint van de jacht op een partner, en als ik het zó mooi weet te vertellen dat twintigers en dertigers aan mijn lippen hangen, dan kan de avond niet meer stuk.”

Pretpark met kroegen
Het publiek dat naar De Pijp Verhalen komt, is tussen de 15 en 80 jaar oud. Zo’n 60 procent is 45-plus, zo’n 40 procent is jonger. Het lukt Mark dus heel aardig om jongeren te trekken. Zou dàt het geheim zijn achter Marks jonge voorkomen?
Of is het zijn enthousiasme? Hij volgt zijn passie en is daarmee een verbindende factor in de buurt geworden. Veel bewoners maken zich zorgen over De Pijp: het verandert te snel, het wordt een pretpark met alleen maar kroegen. Door Marks verhalen komen bewoners meer te weten over hun wijk en gaan er meer van houden.
De verhalenavonden zorgen bovendien voor contact tussen de oude garde en de nieuwe bewoners, de studenten en yuppen. Deze groepen mengen zich tijdens het interactieve deel, de quiz. Voordat Mark hun benevelde hersenen laat kraken, moeten er namelijk teams worden gevormd om de quizvragen te beantwoorden. Die vragen zijn generatie overschrijdend, dus het is slim om goed te mixen. Of neem je oma mee, dat zou zomaar een winnende zet kunnen zijn.

Spreekangst
Mark gaat graag een uitdaging aan, want hij komt van ver. Hij is van huis uit accountmanager in de ICT, met spreekangst voor groepen. Mark: “Ik dacht: ga ik dat accepteren of ga ik proberen om het op te lossen? Het houden van dit soort presentaties is dé remedie. Ik kan het iedereen aanraden, het werkt!
Wie denkt dat Mark een saaie accountmanager is, heeft de prijsuitreiking van de Pijp Verhalen-quiz nog niet meegemaakt. Dan komt zijn creatieve achtergrond als industrieel ontwerper aan de oppervlakte. “Als de research klaar is en ik heb mijn ei gelegd, dan begint het leukste deel van de voorbereidingen: het bedenken van een zo grappig mogelijke prijs. Het moet uitdagend zijn, hilarisch en gedurfd. Het liefst moet de zaal plat gaan als ze de prijs zien, net als bij een Sinterklaassurprise. Zilver gespoten speelgoedgeweren, fietsbellen met de tekst ‘Pijpbel’ erop, een setje goudkleurige condooms. Dat werk.”De droom van Mark is om ooit 100 mensen in een theaterzaal of in een heel groot café gefascineerd te laten luisteren naar zijn voorstelling.

Nieuwsgierig geworden? Vanaf 2019 kunt u weer genieten van De Pijp Verhalen, met een nieuw thema: wie is de beroemdste bewoner van De Pijp? Wie heeft de grootste impact gehad? En misschien krijgt u een antwoord op de vraag: hoe blijft Mark zo jong?

De Pijp Verhalen is een avond vol storytelling, leuke weetjes, foto’s, muziek, een quiz en bier.
Meer info: www.facebook.com/depijpverhalen

Niet flirten in het stemlokaal

Datum: 1 mei 2018 / Editie: May 2018 / Auteur(s): Olga Busch

Stemmen is alsof je in een tijdmachine stapt. Al 25 jaar datzelfde hokje, datzelfde potlood en datzelfde papier met diezelfde rondjes. En zelfs de mensen achter de tafels lijken uit een andere tijd te komen. Alleen de gordijntjes én de kettinkjes aan de potloden zijn verdwenen. Zou men door de afwezigheid van de gordijnen geen potloden meer durven jatten? En hoe zit het met fraude? Is het mogelijk om als stemmenteller je partij van voorkeur stiekem wat meer stemmen toe te schuiven?

Thierry Baudet van het Forum voor Democratie (FvD) vraagt het zich ook af. Hij zet zelfs vraagtekens bij de betrouwbaarheid van de ‘willekeurige vrijwilligers’ en roept zijn leden op om de stemmentellers te controleren: “Dit wordt gedaan door vrijwilligers. Zómaar mensen die zich hebben aangemeld via de gemeente om dit te doen. We hebben geen enkele garantie dat dit dus ook eerlijk gebeurt.” En inderdaad, iedereen kan stemmenteller worden. Op het stembureau in de Vredeskerk zitten al járen serieuze mannen in geruite pullovers en het haar netjes in een scheiding. Waarschijnlijk leden van de pastorie. Die zullen toch niet onder het toeziend oog van God de boel belazeren?

Geen tijdreizigers
Dit jaar zit er maar één lid van de pastorie. Ook in de Oranjekerk geen tijdreizigers. Wel is dit één van de locaties waar een FvD-controleur gepland staat. Voorzitter Mark van der Weijden reageert opgetogen: “Geweldig! Hoe meer ogen hoe beter. Wij hebben niks te verbergen.” Op de vraag wat hij vindt van het wantrouwen ten opzichte van de vrijwilliger antwoordt hij: “Ik ben benieuwd naar een beter idee. Dit systeem is waterdicht, want we bedienen ons van het vierogen principe (alle tellingen worden door twee mensen gedaan) en bondjes sluiten is onmogelijk, want mensen worden willekeurig bij elkaar gezet.”

Medewerker Robert Zboray: “De kans is klein dat twee personen precies dezelfde fout maken, maar ik ga zo wel even een powernapje doen, dan ben ik lekker fris tijdens het tellen. Verder is het verboden om over politiek te praten en sta ik hier ook niet te flirten, als vrijgezel zijnde.” Een van de stemmers vraagt aan Robert waar de koffie en het gebak is.

In de boksschool staat er ook daadwerkelijk een controleur van de FvD in de ring. Wesley van Wijngaarde bestudeert het proces: wordt er netjes gewerkt, hangen er geen partijposters in het stemlokaal en waar hebben de tellers het over onderling? Hij is het niet eens met Baudet, dat vrijwilligers per definitie onbetrouwbaar zijn, maar hij schrijft wel mee met de voorlopige uitslagen. “Dan spring ik in mijn auto en sjees ik als een speer naar de partijbijeenkomst om mijn bevindingen door te geven.” Hij merkt na de eerste telling op dat er een stapeltje lijsten bij een verkeerde partij ligt. Volgens voorzitter Eelco Derkzen zou dat bij de hertelling wel aan de oppervlakte zijn gekomen.

Stapels stemformulieren
In restaurant de Kleine Ster hebben ze het zwaar. Het is er donker, klein en het is er ontzettend druk geweest, met rijen ver buiten de ingang. De stapels stemformulieren liggen uitgesorteerd over de barkrukken. Er hoeft maar íemand tegenaan te stoten en alles ligt op de grond. De tellers zijn geconcentreerd aan het werk en zichtbaar moe. Een grote zucht als er een stapel opnieuw moet. Het hele stemlokaal wordt bestierd door één familie. De voorzitter en zijn vrouw, zijn zoon, schoonzoon en nog een aantal kennissen. Een formatie die blijkbaar al jaren meegaat. Op de vraag of dat geen risico vormt voor fraude, wordt laconiek geantwoord: “Dat zou inderdaad kunnen.” Nou, laat Thierry het maar niet horen!

Een Pijp vol hoeren

Datum: 1 mei 2018 / Editie: May 2018 / Auteur(s): Olga Busch

Wie denkt dat het wakker gerateld worden door rolkoffertjes iets van deze tijd is, heeft het mis. Een dikke eeuw geleden lagen de bewoners van huizen rondom het Sarphatipark al te schudden in hun bed door de wielen van koetsen die de nachtelijke klanten van de lokale bordelen af- en aanvoerden. Rond het Sarphatipark zaten de chique dames, in de straten eromheen de goedkopere hoertjes, met als dieptepunt het meest gewelddadige bordeel van De Pijp op de Albert Cuypstraat. In de Zeeman, waar je tegenwoordig nietsvermoedend je onderbroeken koopt, werd je voorheen in elkaar geslagen, beroofd en opgelicht.

De gereformeerden van de Middernachtzending zorgden ervoor dat het centrum werd schoongeveegd van prostitutie, waardoor De Pijp de grootste hoerenbuurt van Amsterdam werd. Tussen 1880 en 1902 vertienvoudigde het aantal ‘verdachte huizen’ in De Pijp. Dit tot grote irritatie van de buren, want vanwege de gehorige huizen werden de slaapkamers onbruikbaar. Dus, mocht je weer eens wakker schrikken van lallende studenten, denk dan maar aan je voorgangers, die de hele nacht lagen mee te deinen op de noeste arbeid van de buurmeisjes.

Dat gevoel dat je in De Pijp in een openluchtkroeg woont, is niet nieuw. Een eeuw geleden ging het er nog véél wilder aan toe. De Pijp zat vol met danscafés, sociëteiten, drinklokalen en cafés chantant waar meisjes van slechte zeden optraden, zoals de Tingel Tangel, die zijn naam te danken had aan de aftandse piano die er stond.

Team Bef
In café Hermes, een paar straten verderop en een eeuw, later roept Paultje door een overvolle kroeg: “Héé, hoe weet jij dat allemaal? Was je erbij of zo? Bijgoochem!” Paultje woont al zijn hele leven in De Pijp en sliep als kind met z’n zessen op één kamer. Hij heeft het tegen Mark, de Pijpverhalenverteller die ons meeneemt naar een andere tijd. Bob en Fijke luisteren aandachtig, want De Pijp Verhalen wordt afgesloten met een quiz en ze zijn voornemens om die te winnen: “Wij heten team Bef: Bob en Fijke. We hopen alleen al door die naam in de prijzen te vallen.”

‘De Gore Flipstraat’
Mark vervolgt zijn verhaal en vertelt dat de voorloper van de ‘Penthouse’, de ‘PstPst!’ heette, gemaakt in 1898 in de Govert Flinckstraat. De hoofdredacteur durfde niet met zijn eigen naam in het magazine en schreef onder het pseudoniem Mr Kiwi Kiwi. Ondanks die levendige seksindustrie was het toch een preutse tijd, want je werd al een hoer genoemd als je op een fiets ging zitten als vrouw zijnde. Naakt op een pony kon wél, althans in de erotische manege in de achtertuin van Govert Flinckstraat 206. Daar reden blote vrouwen rondjes op een pony en de mannen keken toe. De nachtsociëteit heette ‘De Eensgezindheid’, maar werd in de volksmond, uiteraard, ‘De Rijschool’ genoemd. In een Pijp vol hoeren waren ze gek op bijnamen; de Govert Flinckstraat werd ook wel ‘De Gore Flipstraat’ genoemd. Als Pietje voor de derde keer vraagt hoe Mark dit allemaal weet, stelt Mark voor dat Pietje zelf maar even de presentatie moet overnemen. Waarop Pietje snel terugduikt in zijn bierglas.

Winnaars
De quiz verloopt gladjes en wordt gewonnen door het groepje van de schoonzus van Pietje: Manja Riedmatten, ook wel bekend als Manja Mazzeltof. Net als Pietje een native Pijpbewoonster en een bekende visagiste uit de Amsterdamse theaterwereld. Ze is nu 75 jaar, maar schminkte 5 jaar geleden nog voor het Holland Festival. Wat voor tactiek ze hebben gehanteerd? “Goed luisteren en goed onthouden.” Zo simpel kan het leven zijn.

Zaagmolens en zuipfestijnen

Datum: 1 februari 2018 / Editie: February 2018 / Auteur(s): Olga Busch

Nu rook je een jointje bij coffeeshop Katsu op de Eerste van der Helststraat, drie eeuwen geleden kon je er een klap van de molen krijgen! Het resultaat is bijna het zelfde.

Wist je dat waar nu de Albert Cuypmarkt is, vroeger een sloot lag met twintig zaagmolens, die hout zaagden voor de bouw van de VOC schepen? Deze Zaagmolensloot was de bakermat van de Gouden Eeuw. En wist je dat het in De Pijp rond 1700 lekker goedkoop zuipen was, omdat de accijns op alcohol lager was dan binnen de stadsmuren?

Dit en veel meer leuke weetjes kregen we afgelopen zaterdag 17 februari in café Hermes te horen van Mark Dekker, initiatiefnemer en presentator van de Pijpverhalen: “Bewoners maken zich grote zorgen over de veranderingen in De Pijp in de afgelopen tien jaar.” Met deze avond wil Mark een steentje bijdragen aan het behouden van de kenmerkende sfeer van De Pijp, door het koesteren en doorgeven van de lokale historie. Verhalen om de oude garde en de nieuwkomers met elkaar te verbinden.

Mark geeft ons een rijke blik in de geschiedenis van de Noord Pijp terwijl kroegbaas Béa, verkleed als marktvrouw uit die tijd, iedereen een stenen pul om de nek hangt: “Daar dronken de marktvrouwen rum uit tijdens het werk, om warm te blijven.” We krijgen allemaal een shotje, waarschijnlijk om ons geheugen te troebleren voor de quiz die eraan komt. Het publiek is gemengd, jonge mensen en oorspronkelijke bewoners. Het valt op dat iedereen de pubquiz behoorlijk serieus neemt, afgezien van een groepje melige middelbare Amsterdammers bij de deur, die bij iedere vraag in koor ‘jááá’ of ‘nééé’ roepen. De winnaars gaan naar huis met een fles Jeroboam champagne. Plop!

De volgende editie heeft een meer smeuïg karakter: prostitutie in De Pijp tussen 1890-1970. Wist je bijvoorbeeld dat er in De Pijp ooit een grotere hoerenbuurt was dan in het centrum? En benieuwd waarom de Govert Flinckstraat vroeger ook wel de Gore Flipstraat werd genoemd?

Vrijdag 23 maart 20:00 uur, café Hermes, Ceintuurbaan 55.