Toldwarsstraat

Een beetje verscholen tussen de Tolstraat en de Pieter Aertszstraat ligt de Toldwarsstraat.

Aan de oneven zijde zien we dit imposante gebouw staan uit 1907. Het was ooit het hoofdgebouw van De Dageraad. De Dageraad was een verbruikscoöperatie, opgericht door en voor arbeiders. Ze bakten zelf brood, distribueerde het en exploiteerde met succes vele kruidenierswinkels door heel Amsterdam. Later ontstond uit deze coöperatie woningstichting De Dageraad, die woningen bouwde voor de arbeiders. In de hoekpanden en zijvleugels van dit u-vormige gebouw bevonden zich dertien woningen en er was een bakkerij.

's Morgens rond negen uur kwamen de broodventers, eerst met karren, later met bakfietsen. Dan reden ze ‘de klep’ binnen.

Dit is waarschijnlijk de deur in de schutting rechts op de kaart. Daar werd opgeschreven hoeveel brood men wenste mee te nemen. Nadat het brood was ingeladen vertrokken de venters, ieder naar zijn eigen wijk in de stad.

De architect is niemand minder dan H.P. Berlage. Ook als stedenbouwkundige verwierf hij internationale faam met zijn uitbreidingsplan voor Amsterdam Zuid. Toch zul je in het hele stadsdeel geen gebouw vinden dat door hem is ontworpen. Behalve dus dit pand in de Toldwarsstraat.

Tegenwoordig wordt bijna de gehele benedenverdieping van het pand gebruikt door fitnessclub Fresh. Zij hebben hun ingang in de Tolstraat. De bovenverdiepingen zijn bewoond. Het gebouw is vele malen van eigenaar gewisseld en helaas was liefde voor het pand nooit de drijfveer van de kopers. Het pand verkeert dan ook in slechte staat. Alleen als de huiseigenaar en de gemeente hun verantwoordelijkheid nemen kan dit unieke gebouw voor de komende generaties bewaard blijven.

(Ton van der Tas, december 2012)