“Wat is een goed klimaat zonder behoorlijke woning”

Frank van Dorp (73) verhuisde in 1969 van Rotterdam naar de Amsterdamse Pijp. Het idee was om hier rustig te gaan studeren, maar daar kwam weinig van terecht. Van Dorp: “Ik heb als bezetter in zowat alle gebouwen van de universiteit geslapen. Amsterdam was wennen, de politieke en culturele gemeenschap was groter dan in Rotterdam. De buurtstrijd was hier ook veel verder ontwikkeld.” Als Frank gaat vertellen komt dat actieverleden onstuitbaar naar boven. Hij is niet voor niets onlangs beloond met het Amsterdams ereburgerschap. *)

Onder-onderhuur
“Op eenhoog woonde hier iemand die zelf al onderhuurde. Ik werd dus onderonderhuurder. Ik heb jaren betaald op naam van iemand die ik nooit heb gekend. Nadat de bewoner van eenhoog was verhuisd, hebben wij die etage erbij getrokken. Ons pand en het pand naast ons was van een melkboer uit de Govert Flinckstraat. In die tijd hadden veel kleine middenstanders ‘een paar pandjes’ als pensioenvoorziening. Die verhuurden vaak via een makelaar. Geld voor onderhoud was er niet. De vloer lekte dan ook zo vaak dat het bij ons spannend was wie het eerst thuiskwam. Die moest hozen. Onze bel-etage en souterrain heette in gemeentelijk jargon ‘tweekamerwoning met insteek’. In 1975 met ons eerste kind op komst werden we gelegaliseerd door de dienst herhuisvesting. Twaalf jaar geleden is het pand gerenoveerd en nu is gelukkig alles droog. Vier jaar geleden werd er ineens een verkoopbord voor de deur geplaatst. We schrokken ons wild. Gelukkig hebben we het zelf kunnen kopen. Op de veiling was niemand geïnteresseerd in een woning met vaste bewoners.“

‘Jezus wat een gribusbuurt’
“Toen we hier kwamen wonen waren veel panden in de buurt dichtgetimmerd of zelfs dichtgemetseld. Mijn ouders, hier op bezoek, riepen: ‘Jezus wat een gribusbuurt, wanneer gaan jullie verhuizen naar een net flatje!’ Geen enkele boom, de straat vol met geparkeerde auto’s en dan die dichtgetimmerde panden. Het was in die tijd voor een huisbaas goedkoper niets aan de woningen te doen en te wachten tot ze konden worden verkocht voor sloop en nieuwbouw. Veel jonge gezinnen trokken weg, naar Purmerend, later naar Lelystad en Almere. Jaarlijks verhuisden in De Pijp meer dan twintig procent van de bewoners. Er stroomden veel jongeren in, mensen zoals wij, op zoek naar goedkope huisvesting. Die wilden niet dat hun net verworven woning en hun buurt werd gesloopt. Al gauw sloten wij ons ook aan bij de lokale actiegroep: Werkgroep De Pijp. De gemeente wilde de Oude Pijp slopen en vervangen door frisse nieuwbouwflats. Wij wilden de buurt, de woningen, het stratenpatroon en de markt en alle bedrijvigheid in de buurt behouden. Jan Schaefer, de latere wethouder en staatssecretaris, was ook lid van Werkgroep De Pijp.”

Verkeerde huisnummers
“De Pijp werd begin jaren zeventig aangewezen als instandhoudingsgebied voor 25 jaar, daarna zou de Oude Pijp gesloopt worden. Tegen onze zin, want wij wilden dat de stadsvernieuwing echt ging beginnen. Niks slopen op termijn, maar behoud en herstel. Pas begin jaren tachtig komt er een ambtelijke projectgroep met bevoegdheden. In opdracht van Jan Schaefer, inmiddels wethouder Stadsvernieuwing, wordt er een bestemmingsplan gemaakt. Het begin van een omslag in het beleid. Spannend was de invulling van het gebied rond de melkfabriek in de 1e Jan Steenstraat. De gemeente had een plan gemaakt van open bouwblokken, flats voor gezinnen; de Govert Flinckstraat was daarvoor opgeheven. Wij vanuit de buurt kwamen met een plan met handhaving van het stratenpatroon, gesloten bouwblokken en bouwen voor de buurt. Ik mocht die buurtvergadering voorzitten. De aanwezigen kozen voor het buurtplan. De gemeenteraad nam dit over. Dat was het echte begin van behoud en herstel van De Pijp.”

“Dat wil niet zeggen dat er geen foutjes werden gemaakt. Zo is de onderdoorgang van de J.I. de Haanstraat op de verkeerde plek terechtgekomen. Hij moest in het verlengde van de Rustenburgerdwarsstraat komen. Maar in het onteigeningsplan waren de verkeerde huisnummers ingetekend. Zo is die doorgang dus op een plek gekomen die niet vanuit de dwarsstraat rechtdoor loopt.”

Teloorgang van de volkshuisvesting
“De stadsvernieuwing heeft geleid tot een veranderde bevolkingssamenstelling in De Pijp. Ik geloof dat dat onvermijdelijk is als je de woningmarkt liberaliseert en de woningbouwverenigingen beperkt in haar taken en dwingt tot hoge belastingafdracht. Het is de teloorgang van de volkshuisvesting. Landelijk beleid gericht op eigendom in plaats van huur. Het opende ook de weg naar verkamering. Dat leek goed voor studenten, maar is nu vooral een verdienmodel. Kraken kan bijna niet meer. Er is een nieuwe groep mensen komen wonen in De Pijp, mensen die geen tijd hebben. Die hard en lang moeten werken om de hypotheek te kunnen betalen. Ze zijn wel te vinden voor vergroening, want dat frist de buurt op. Maar ze worden niet in hun wonen bedreigd. Bij ons werden onze woningen en onze buurt bedreigd, daarom kwamen we in actie. Ik zie nu bij buurtacties vooral mensen van mijn eigen leeftijd. Jongeren voeren vooral actie voor het klimaat. Dat is ook goed en nodig. Dat is ook de toekomst. Maar ik ben ook blij met het nieuwe woonprotest, want wat is een goed klimaat zonder behoorlijke woning?”

---

*) Ereburgerschap van Frank van Dorp op wijkcentrumdepijp.nl