Filmhuis Rialto: 90 jaar eigenzinnigheid in De Pijp

Het Rialto Theater is de enig overgebleven bioscoop in De Pijp. Het verderop gelegen Ceintuur Theater moest in 1976 haar deuren sluiten en ook bioscoop CinéTol in de Tolstraat kreeg in de jaren ‘80 een andere bestemming.

A.P. Dumée
De naam Rialto is afkomstig van de beroemde brug in Venetië en het was gebruikelijk in die tijd om bioscopen een exotische naam te geven, zoals Alhambra, Sfinx etc. Er zijn in de wereld dan ook meerdere bioscopen te vinden die de naam Rialto dragen.

Het Rialto Theater bood bij de oprichting plaats aan 400 bezoekers en die luisterden op de openingsavond naar de ‘RialtoMarsch’, dédiée au Monsieur le Directeur A.P. DuMée, zoals er boven de bladmuziek stond:
In de bioscoop Rialto / Daar geniet je van het schoone beeld / Ga jéen avond uit / Trek dan op naar Zuid / In Rialto zich geen sterveling verveeld / En passeer je de Ceintuurbaan / Kijk goed uit je oogen ben je aan de loop / Met je vrouw, met je bruid of je kindertal / De Rialto is je bioscoop.

DuMée wilde dat zijn zaak ook een educatieve functie had, vandaar dat de jeugdbioscoop een belangrijke plaats innam in de programmering van Rialto. Onder leiding van twee onderwijzers, die tekst en uitleg gaven bij de nog geluidloze films, ontstond Pajebio, de Paedagogische Jeugd Bioscoop.

De sociaal bewogen directeur programmeerde vaak kritische, maatschappelijk betrokken films. Verschillende malen bleek hoe gevaarlijk deze eigenzinnige programmering kon zijn. Al in het eerste jaar van Rialto’s bestaan moest de politie er aan te pas komen om bezoekers te verwijderen uit de zaal bij de vertoning van de film Sovjet Rusland. Volgens deze Sovjetgezinden werd er in de film een te negatief beeld geschetst van dit land. Nadat zij het filmdoek hadden vernield en de politie hen had verwijderd, werd de film verder op de muur geprojecteerd.

In 1949 waren er weer hevige protesten. Ditmaal tegen de vertoning van de anticommunistische film Het IJzeren Gordijn. Het was wekenlang onrustig in en rond de bioscoop en de politie trad hard op.

Rialto vestigde al snel reputatie als voornaam filmhuis en kende grote successen, zoals de film De Bewaarschool uit 1934. De film, die werd vertoond n.a.v. het 12 ½-jarig jubileum van Rialto, ging over een arme wijk in Parijs, waar een heel aandoenlijk meisje een bewaarschooltje runde voor de kinderen uit de sloppenbuurt. Geen enkele andere bioscoop wilde de film hebben, maar bij Rialto zorgde hij 20 weken lang voor een uitverkochte zaal. Hiermee was het theater meteen uit de financiële zorgen en kon DuMée zijn zaak in 1935 verbouwen en moderniseren.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog mochten er alleen Duitse films worden vertoond, zoals de antisemitische film Der Ewige Jude. DuMée had het even niet meer voor het zeggen.

Meerburg Theaterbeheer
In 1973 kwam de exploitatie in handen van Meerburg Theaterbeheer. Er kwam een nieuwe bioscoopzaal met de naam Rivoli. Deze werd op de eerste verdieping gecreeerd door het balkon af te sluiten. De benedenzaal heette nu Rialto. Het bleef een buurtbioscoop met familiefilms, kindermatinees en nachtvoorstellingen.

Het werd echter steeds moeilijker om de bioscoop rendabel te houden en in 1982 wilde de exploitant de zaak sluiten.

Het Amsterdams Filmhuis
Ondertussen had een groep jonge filmliefhebbers hun krachten gebundeld in de Stichting Amsterdams Filmhuis. Zij stoorden zich aan het door Hollywoodfilms gedomineerde aanbod in de Amsterdamse bioscopen en organiseerde zelf filmvoorstellingen in de voormalige kapel van het Huis van Bewaring aan de Weteringschans. Deze stond echter op de nominatie om gesloopt te worden en toen zij Rialto konden overnemen, hoefden zij daar niet lang over na te denken. De naam Rivoli verdween en werd Rialto 2.

De eerste jaren werd Rialto geleid door een groep enthousiaste jongeren, die geen cent betaald kregen voor hun werk. Een van hen was de 18-jarige Raymond Walravens, de huidige directeur. Hij werd in 1989 de eerste betaalde kracht.

Subsidie van de gemeente kwam langzaam op gang. In 1997 werd de stichting zelf eigenaar van het pand, dit gaf meer zekerheid en de kosten konden op een gelijk niveau blijven.

In 30 jaar bouwde de Stichting Amsterdams Filmhuis Rialto weer op tot een gerespecteerd filmhuis met 3 zalen met een totale capaciteit van 270 stoelen, een café- en kantoorruimte. Het is een premièretheater geworden; ieder jaar brengt Rialto zo’n 40 à 50 nieuwe onafhankelijk geproduceerde Europese en niet-westerse films in roulatie. Rialto onderscheidt zich van andere filmhuizen door hun expertise op het gebied van wereldcinema. Zij hebben een reputatie opgebouwd. De mensen vertrouwen er op dat een film die in Rialto draait de moeite waard is en zo is Rialto bijna een keurmerk geworden. Er komen circa 95.000 bezoekers per jaar, die zorgen voor 60% van de totale inkomsten. De overige 40% komt uit subsidie en sponsoring. Inmiddels zijn er 24 betaalde krachten werkzaam bij Rialto en nog steeds zo’n 100 vrijwilligers.

Buurtbioscoop
Ondanks de uitstraling die Rialto heeft, blijft het toch ook een buurtbioscoop, want uit onderzoek blijkt dat Amsterdammers niet verder dan 10 minuten willen fietsen naar de bioscoop en de schatting is dat zo’n 40 % van de bezoekers in Stadsdeel Zuid woont. Met de vele nationaliteiten die de buurt rijk is, is Rialto met recht een wereldbioscoop in een wereldwijk. Speciaal voor de ouderen in de buurt is Rialto sinds kort weer begonnen met middagvoorstellingen op doordeweekse dagen. Voor jongeren verzorgt Rialto filmeducatie wat vorm krijgt in het project Next. Hierin verzorgen leerlingen van middelbare scholen een filmavond in Rialto. Zij programmeren en organiseren de avond van a tot z en leren zo wat er allemaal komt kijken bij het runnen van een bioscoop.

World Cinema Festival
Op 10 augustus a.s. begint het World Cinema Amsterdam Festival. Dit eigen filmfestival wordt voor de tweede keer georganiseerd en toont de bezoeker het beste wat wereldcinema momenteel te bieden heeft. Twaalf dagen lang kan men meer dan 40 onafhankelijk geproduceerde films uit Latijns-Amerika, Azië en Afrika zien. Er zullen filmmakers aanwezig zijn en er zullen feestjes en debatten plaatsvinden. De beste films worden beloond met een Jury Award en een Audience Award.

Als klap op de vuurpijl is er van 17 t/m 20 augustus iedere avond een film te zien op het Marie Heinekenplein in de open lucht. Dit is voor iedereen gratis toegankelijk. Drie van de vier films zijn voorpremières, zij zullen later in de bioscoop te zien zijn.