De Pijp: drukker, duurder, wereldser

Veel oude Pijpbewoners ervaren de verandering van de bevolkingssamenstelling als een achteruitgang. Expats, rijke kopers en Airbnb zouden een vertrouwde sociale omgang in de weg staan. Er zou minder saamhorigheid zijn, geen buurtbinding en geen gevoel van verantwoordelijkheid. Maar klopt dat wel?
Zijn al die nieuwe bewoners en ontwikkelingen echt de oorzaak van het ervaren probleem of zijn ze het gevolg van veel grotere, wereldwijde ontwikkelingen en politiek beleid? En is de culturele en nationale diversiteit in De Pijp niet ook een verrijking?
De Pijp Krant ging op onderzoek uit.

Expats in De Pijp
Er komen steeds meer buitenlanders in De Pijp, niet alleen toeristen, maar ook expats. Overal zijn eettentjes met lekkernijen uit verre landen. Op straat hoor je talen uit alle windstreken en er zijn speciale expat-avonden en evenementen gericht op niet-Amsterdammers. Zo programmeert Rialto, het filmhuis op de Ceintuurbaan, arthouse films met Engelse ondertiteling tijdens ‘Expat Monday’. Loic, vrijwilliger bij Rialto, kwam in 2014 vanuit Parijs hier wonen. Hij wilde Nederlands leren en op plekken komen waar hij ook de ‘gewone’ Amsterdammer zou ontmoeten. En omdat hij zich meer aangetrokken voelde tot een NGO dan het bankwezen, verruilde hij zijn werkgever ABN AMRO voor ontwikkelingsorganisatie Cordaid. Hij houdt ervan om mensen uit andere culturen te ontmoeten, is wereldburger en houdt van de sfeer in Amsterdam. Hij heeft de Pijp wel zien veranderen in de afgelopen vier jaar. De kleine lokale winkeltjes maken meer en meer plaats voor hippe tenten, zoals De Scandinavian Embassy aan het Sarphatipark, met een Zweedse eigenaar.

Double cream
In de Ferdinand Bolstraat opende Kelly’s Expat Shopping recentelijk haar deuren. “Allemaal producten uit onder andere Amerika, Australië en Engeland, die je niet zo in de supermarkt kunt kopen”, zegt Florence, de nieuwe eigenaar. Zij huurt het pand voor een behoorlijke prijs, maar zit dan ook op een toplocatie, dichtbij halte De Pijp van de Noord/Zuidlijn. De meeste klanten zijn toeristen en expats, maar ook de Nederlandse Rienke gaat weg met een goedgevulde tas. Zij vindt het een verrijking van de stad dat meer buitenlanders zich in Amsterdam vestigen. “De diverse culturele activiteiten en bijeenkomsten die de stad rijk is, leiden tot verbinding met mensen uit andere culturen.”

Hugh werkt sinds twee weken bij Kelly’s en is zelf kind van expats. Zijn vader werkte voor Unilever en zo kwam hij als jongetje van Engelse ouders uiteindelijk in Amsterdam te wonen. “Het blijft altijd een beetje voelen alsof je tussen wal en schip valt”, antwoordt hij in vloeiend Nederlands op de vraag of hij zich Amsterdammer voelt.
“Amsterdam is in Nederland de stad met gemiddeld de meeste expats”, vertelt Florence, die marktonderzoek deed voordat zij de winkel in de Ferdinand Bol opende. Het winkelaanbod varieert van mince pies tot Christmas crackers en de winkel ligt nu vol met allemaal typische paasproducten. “Wil je een Amerikaans recept maken en heb je ‘double cream’ nodig, dan ben je hier aan het juiste adres.”

Voordat Rienke de winkel verlaat zegt ze: “Bij Universal, waar ik werk, heb ik expat-collega’s die geen betaalbare woning vinden en moeten uitwijken naar plekken buiten de stad. De vrije sector is voor sommige expats ook te duur. Net als de oorspronkelijke Pijpbewoners worstelen nieuwkomers ook met te hoge woonlasten.” Loic beaamt dat, al is Amsterdam wat betreft huizenprijzen nog steeds 40 procent goedkoper dan Parijs.

Airbnb in De Pijp
Met het oog op een levendige, plezierige Pijp is het hoe dan ook een goed idee om open te staan voor nieuwkomers en te luisteren naar hun verhalen. Wij waren benieuwd naar het verhaal van een Airbnb-verhuurder, maar vonden niemand die met ons wilde praten, helaas. Veelzeggend is het wel. Je zult maar aangekeken worden als iemand die de woningnood uitbuit en sociale huurwoningen aan de woningvoorraad onttrekt.

Wanneer het gaat over Airbnb is het belangrijk een onderscheid te maken tussen vakantieverhuur van hele woningen en Bed and Breakfasts (B&B’s). B&B’s betreffen een kamer in een appartement, soms met gebruik van keuken. Daar zijn de bewoners feitelijk aanwezig en wordt er dus geen woning aan het woningbestand onttrokken. Uit cijfers van de Gemeente Amsterdam blijkt dat dit maar 8 procent van de aangeboden woningen in De Pijp betreft. Via Airbnb werden in De Pijp in 2018 in totaal 1.769 woningen aangeboden. Airbnb verstrekt geen gegevens over de feitelijke verhuur. Het is daardoor onduidelijk of de regel wordt gehandhaafd dat er niet meer dan 60 (vroeger) of 30 dagen (nu) dagen per jaar mag worden verhuurd – de Gemeente kon geen statistische gegevens over uitgedeelde boetes verstrekken! Het is dus aannemelijk dat woningen inderdaad het hele jaar worden onttrokken aan het (sociale) woningbestand. Bekend is al lang dat veel verhuurders helemaal niet in Amsterdam wonen, soms zelfs niet in Nederland. Je zou kunnen stellen dat het negatieve imago van Airbnb-verhuurders in het algemeen gebaseerd is op feiten.

Van Londen tot Tokyo
Mensen die een deel van hun woning wél volgens de regels verhuren, hebben niet zelden last van het negatieve imago van Airbnb, terwijl het gewoon buurtbewoners zijn met wat extra inkomsten.

Een van die B&B-verhuurders, die zijn naam liever niet in de krant wil hebben, verhuurt een kamer in zijn huis en woont al zijn hele leven in de Pijp. Hij wijst erop dat het woningprobleem in de Pijp een mondiaal probleem is: er zijn zoveel wijken waar het steeds moeilijk wordt betaalbare huur- of koopwoningen te vinden, van London tot Tokyo. “Het Airbnb-fenomeen speelt hierin maar een beperkte rol”, zegt hij en in zijn geval eigenlijk helemaal niet, omdat een kamer tijdelijk aan een gast wordt verhuurd. Een kamer die anders helemaal niet apart bewoond zou kunnen worden. “Er zijn veel verhuurders (hosts) zoals ik in De Pijp. Omdat die zelf aanwezig zijn, is de kans dat gasten zich misdragen klein.” Zorgelijk vindt hij de ontwikkeling in De Pijp zeker: “De huizengekte wordt veroorzaakt door de prijsopdrijvende praktijken van de banken. Het mondiale systeem dat banken in staat stelt geld op papier te scheppen, gaat een keer instorten. Pas als dat gebeurt, zullen de huizenprijzen zakken. Tegelijkertijd zijn we bezig uitwassen te verzachten met goede 30-dagenmaatregelen voor Airbnb, maar het lost eigenlijk niets op. Wie al een paar panden bezit kan doorgaan met opkopen en investeren met goedkoop geld en verbouwen tot boven de huurgrens. Er is geen wettelijke rem en hebzucht is nu eenmaal een menselijke eigenschap.”

De Pijp, met zijn eerdaags gemengd socio-economische karakter, heeft zijn voorraad aan sociale huurwoningen de laatste tijd flink zien dalen. Dit gebeurt in heel Amsterdam: woningcorporaties verlaagden hun aandeel van sociale-huurwoningen tussen 2007 en 2017 van 50% naar 39%. In De Pijp is dit aandeel zelfs gedaald naar 35,6%.

Vrije Markt
“Het stelsel is kapot,” zegt Oscar Vrij van WOON-team Zuid. “Het woningwaarderingsstelsel heeft zijn beschermende karakter verloren. Sociale huurwoningen worden beoordeeld op basis van een puntenstelsel. Wanneer een woning voldoet aan een bepaald aantal punten kan de woning worden verkocht en verhuurd op de vrije markt. Sinds 1 oktober 2015 wordt de WOZ-waarde meegeteld in het woningwaarderingsstelsel. En die WOZ waarde is nu zo hoog dat vrijwel alle sociale-huurwoningen in De Pijp genoeg punten hebben om geliberaliseerd te worden.”

Deze ‘vrije markt’ heeft vooral effect op sociale-huurwoningen in particulier bezit. Deze kunnen kadastraal gesplitst worden om vervolgens te worden verkocht. Doordat vrijwel alles nu dankzij het nieuwe woningwaarderingsstelsel geliberaliseerd is, kan dit op grote schaal gebeuren: de rem is eraf.

Lucratieve prijsopdrijving
Op een zondagse leegverkoop spreken we kort de beheerder van een pand waarin elf kleine creatieve bedrijfjes zaten. De Gemeente heeft het pand verkocht voor 1,6 miljoen en nu komen er dure appartementen in. Dus ja, zo beschermt de Gemeente de eigen panden niet eens tegen de lucratieve prijsopdrijving van wonen.