De onzekere toekomst van Van Ostadestraat 233

Smerig
Op een maandagmorgen tref ik Giovanni Goedemondt in Smerig. Behalve medewerker van de fietswerkplaats is hij ook bewoner van het pand. Als bestuurslid van de Gebruikers Vereniging van Ostade 233 (GVO233) weet hij veel over het pand en de onderhandelingen met de gemeente.

“In eerste instantie hield het stadsdeel helemaal geen rekening met de bewoners en de werkplaatsen en bedrijfjes die hier zitten. Het theater zou er uit gaan, de boel zou worden platgegooid en er zouden nieuwe woningen voor in de plaats komen. De stadsdeelraad heeft indertijd de hiervoor verantwoordelijke politici teruggefloten en toen zijn onze onderhandelingen met de gemeente gestart”. De GVO233 begrijpt dat het theater weg wil en ziet ook in dat er – gezien de slechte staat van onderhoud - iets met het complex moet gebeuren. Maar het geeft de voorkeur aan gedeeltelijk sloop en gedeeltelijk renovatie. “En wij willen hier natuurlijk blijven”, zegt Giovanni, “want zou het niet zonde zijn als zomaar een paar van die kleinschalige bedrijfjes, die zo karakteristiek zijn voor De Pijp, zouden verdwijnen?”

Na jaren van overleg en plannen maken kwamen de partijen er niet uit. De GVO233 heeft nu een advocaat in de arm genomen om een voortdurend recht op erfpacht af te dwingen. Het huidige contract loopt namelijk volgend jaar af. Als dat lukt kunnen de onderhandelingen tussen de gemeente en de GVO233 weer worden hervat.

“Liever had ik gehad dat je een artikel zou schrijven over Smerig”, zegt hij, waarop zijn ogen beginnen te glinsteren. “Dit is zo uniek, dit zie je nergens. Hier staat de liefde voor de fiets centraal. Het is een levensfilosofie. Wij werken met acht vrijwilligers. Toekomstige fietsenmakers doen hier werkervaring op en wij hebben ook een belangrijke buurtfunctie. Wij stimuleren dat fietsers zelf hun reparaties kunnen uitvoeren en daarom houden we iedere vrijdag een zelfwerkdag. Onder begeleiding kun je hier dan aan je eigen fiets sleutelen”.

Ostadetheater
Het Ostadetheater, opgericht in 1983, is inmiddels uit zijn jasje gegroeid. Het theater is steeds professioneler gaan werken en het aantal voorstellingen is gestegen. Op het voormalige Gemeentearchiefterrein bij de Amsteldijk zou met steun van de gemeente een nieuw theater worden gebouwd, maar de eerste paal moet nog worden geslagen. Tegelijkertijd wil Stadsdeel Zuid het pand slopen en er woningen voor in de plaats bouwen. Maar omdat de subsidiekraan voor het Ostadetheater dreigt te worden dichtgedraaid, is het de vraag of het theater werkelijk in staat is om op eigen benen te staan en straks niet dakloos is.

Subsidie
Het leek zo mooi, de deal die het Ostadetheater zo’n zes jaar geleden sloot met de gemeente. De gemeente zou voor een nieuw gebouw zorgen, bekostigd uit de opbrengsten van de nieuwbouw op de oude locatie van het theater. Het plan is nog niet van de baan, maar zonder een stevige basisfinanciering wordt het wel erg moeilijk, om het programma-aanbod uit te breiden. Het theater zelf genereert 25% van zijn inkomsten en wordt naast de huidige gemeentesubsidie financieel gesteund door het Fonds Podiumkunsten en het Amsterdams Fonds voor de Kunst.

Onlangs besloot het Stadsdeel Zuid de subsidieaanvraag voor 2013-2016 niet te honoreren. Wel wil men het theater op de huidige locatie financieel nu nog overeind houden, in ieder geval tot medio 2015. Over de omvang en de vorm wordt momenteel nog overleg gevoerd tussen het stadsdeel en het Ostadetheater. Ook loopt er nog een subsidieaanvraag bij de gemeente Amsterdam. De gemeente wil vier buurtpodia subsidiëren en het Ostadetheater hoopt er één van te zijn. Het definitieve besluit hierover wordt binnenkort genomen, maar de Amsterdamse Kunstraad, die de gemeente hierin adviseert, heeft al wel een negatief advies afgegeven.

Archiefterrein
Het voormalig Archiefterrein, waar het nieuwe Ostadetheater zou moeten komen, is nog altijd niet bouwrijp opgeleverd. Nadat het Gemeentearchief in 2007 van de Amsteldijk naar de Vijzelstraat verhuisde, is begonnen met de sloop van de omliggende gebouwen. De werkzaamheden hebben lange tijd stilgelegen, doordat één van de partijen, bouwmaatschappij Fortress uit het project is gestapt en een nieuw bouwbedrijf het heeft overgenomen. Het enige gebouw dat al wel klaar is, is de IVKO-school, die begin vorig jaar in gebruik is genomen. Volgens de planning kunnen de bouwwerkzaamheden komend voorjaar hervat worden en wordt het nieuwe theater in 2015 opgeleverd. Behalve een nieuw theater, zijn er in de plannen woningen, horeca en bedrijfjes opgenomen. In het monumentale gebouw waar het Gemeentearchief gehuisvest was komt een vijfsterrenhotel.

Toekomst
Binnenkort zullen er knopen doorgehakt moeten worden. Zal de gemeente alsnog met een subsidie over de brug komen? En zal het stadsdeel Zuid het Ostadetheater ook in de toekomst nog financieel blijven ondersteunen? Zodat het Ostadetheater in een nieuw onderkomen verder kan uitgroeien tot bloeiend theater en cultureel hart van De Pijp? Zou het niet jammer zijn als dit inmiddels professioneel ingestelde en ambitieuze theater die kans niet krijgt? Of is het oude theater aan de Van Ostadestraat straks gesloopt en staat er elders in De Pijp een nieuw theater, dat niet kan brengen waar het voor gebouwd is? En het moet toch ook mogelijk zijn om met de bewoners en gebruikers van het pand aan de Van Ostadestraat 233 te praten over een nieuwe invulling van hun plek? Want platgooien en nieuwe woningen bouwen bevordert niet echt de diversiteit in de buurt en bovendien vernietig je dan in één klap de bedrijfjes en werkplaatsen die hier al jarenlang tot ieders tevredenheid functioneren.

---

Voor een appel en een ei

Juni 1980 zet een groep jonge idealisten de koevoet tussen de deur aan de Van Ostadestraat 233, een ideale plek om dromen te realiseren. Het leegstaande pand van een voormalige drukkerij met een oppervlakte van zo’n 1750 vierkante meter biedt volop mogelijkheden. Er worden woningen gerealiseerd en bedrijfjes opgestart, zoals drukkerij Raddraaier en fietswerkplaats Smerig. Beide bedrijfjes zitten er nog steeds en lopen goed. Een groepje mensen begon een buurttheater onder de naam Van Ostadetheater (het woordje van verdween in 1985). De stad werd zo voor een appel en een ei een culturele voorziening rijker, waarmee de krakers een interessante onderhandelingspartner voor de gemeente werden. In 1983 werd een 30-jarig erfpachtcontract afgesloten met de gemeente, waardoor het pand in beheer kwam van de bewoners en gebruikers. Sindsdien vormen zij de Gebruikersvereniging Van Ostadestraat 233 (GVO233). In dertig jaar tijd heeft het theater zich verder ontwikkeld en zijn bestaansrecht bewezen, met nu 12.000 bezoekers en circa 200 voorstellingen per jaar. Met de gemeente is in 2008 afgesproken dat het Ostadetheater de hoofdgebruiker zal worden van het nieuwe theater op het voormalig Archiefterrein in de Diamantbuurt. De nieuwe naam is al bedacht : Amstelvloer.