2x5 - Alles uit de kast voor dementerenden

Naam: Joke Bos
Geboren: Amsterdam, 1955
Is: programmacoördinator Amsterdamse Ontmoetingscentrum De Pijp bij Combiwel in Stadsdeel Zuid

PERSOON
1 (Hobby) “Mijn werk is mijn hobby. Ik hou veel van kunst en dans en pas dat weer toe in mijn werk. In kunst zit troost en emotie en is daardoor erg geschikt om met dementerenden te delen. Ik geef lezingen over ‘kunst en dementie’ met een filosofische inslag. Het Stedelijk Museum ontvangt sinds begin dit jaar dementerende ouderen, een zeer interessant project.”

2 (Inspirator) “Als kind was ik veel ziek en heb vaak in het ziekenhuis gelegen. Dan ervaar je hoe kwetsbaar je bent. Ook Rose Marie Droës heeft aan den lijve ervaren hoe het is om afhankelijk van anderen te zijn. Ik las haar promotie-onderzoek over psychomotorische therapie voor dementerenden
en zocht contact. Zij beschreef dezelfde aanpak die ik als fysiotherapeute in een verpleeghuis toepaste. Psychomotorische therapie is nu een vast onderdeel in ons centrum.”

3 (Motto) “Zo lang je ademt, ben je er.”

4 (Buurt) “De Pijp. Net een dorp. Het heeft een vriendelijk karakter. Er zijn vele leuke kleine winkeltjes en er is een grote verscheidenheid aan restaurantjes. Een wijk vol ondernemers. De Van Woustraat ontwikkelt zich prachtig, hoewel ik het gebied rondom de Ferdinand Bol nog gezelliger vind.”

5 (Droom/visioen) “Ik hoop
dat de kracht van ons ontmoetingscentrum behouden blijft. En dat er meer van dit soort centra bijkomen. In heel Europa is er vraag naar ons model. We zetten onze expertise graag in.

Ik hoop dat de WMO (Wet Maatschappelijke Ondersteuning die bepaalt dat vanaf 2015 gemeenten zelf taken gaan uitvoeren die onder de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten vallen) geen roet in het eten gooit en we dezelfde kwaliteit zorg kunnen blijven bieden.”

“Dementerende mensen willen gezien worden en vertrouwen krijgen. Ze weten dat je ze ziet als je ze wijst op een vlekje op de kleding of op wat tandpasta bij de mond.”

BEROEP
1 Hoe omschrijf je je werk? “Ik coördineer het programma dat aan mensen met dementie en hun mantelzorgers in buurthuis De Edelsteen wordt aangeboden en onderhoud met mijn collega’s contacten met andere groepen. Ik voer persoonlijke gesprekken met betrokkenen en Ieid de gespreksgroep van mantelzorgers. Emotionele aandacht is voor de dementerende en zijn of haar partner heel belangrijk. Afscheid nemen van een geliefde is een zwaar proces. Ik doe mijn best het voor hen zo draaglijk mogelijk te maken. Daarom werk ik nauw samen met andere hulpverleners in De Pijp.

In 1993 ben ik in Buurtcentrum Quellijn als eerste in Nederland begonnen met een ontmoetingscentrum, waar ondersteuning in de wijk wordt gegeven. Vanuit de vakgroep psychiatrie van de Vrije Universiteit ontstond de gedachte om dementerenden anders en veel gerichter te benaderen. Wij hebben hierbij gebruik gemaakt van de kennis en de psycho-sociale methodieken van hoogleraar Rose-Marie Droës, een groot voorstander van belevingsgerichte zorg en geïntegreerde ondersteuning door een klein team binnen de wijk. Belevingsgericht werken betekent dat je je goed moet inleven in een dementerend mens. Dat is intensief werk.

Een paar jaar geleden zijn we na sluiting van Buurtcentrum Quellijn naar De Edelsteen vertrokken. Een nieuwe werkplek geeft ook weer nieuwe impulsen. Zo hebben we via het jongerenwerk nieuw talent aangeboord. Vooral jongeren uit andere culturen hebben het in de vingers om met dementerenden om te gaan. Ook de ontmoeting tussen dementerenden en peuters van de kinderopvang hier is prachtig om te zien.”

2 Wat is de doelgroep? “Niet alleen de dementerenden maar ook hun centrale verzorger: een zoon of dochter en soms ook een vriend of goede buur. De centrale verzorger is het belangrijkste contact voor ze. Voorlichting over hoe om te gaan met een dementerende is zeer belangrijk, omdat elk individu een specifieke benadering vraagt. Huisartsen, GGZ en casemanagers in de gezondheidszorg verwijzen naar ons door, maar ik schroom niet om zelf contact met hen te zoeken. Je moet je PR toch een beetje verzorgen.”

3 Hoe ziet een werkdag er uit? “’s Ochtends kijk ik hoe de mensen er uitzien. Ik let op hun kleding en gemoedstoestand. Die hebben invloed op de dagelijkse activiteiten en hoe ze met hun beperkingen omgaan. Dan de gesprekken met mantelzorgers, die vaak heel intensief zijn. Er vindt informatie-overdracht plaats, maar er komen ook heftige emoties los, want er wordt veel van mantelzorgers gevraagd. Ook voor de hulpverleners is het zwaar. Ik heb veel overleg met ze. Verder help ik in het land bij het opzetten van nieuwe ontwikkelingscentra. Ik ben er zelfs voor naar Aruba geweest. En niet te vergeten: het bijhouden van nieuwe ontwikkelingen in het vak. Dat betekent lezen van vakliteratuur en contact onderhouden met specialisten.”

4 Hoe ga je met dementerenden om? “Het gaat om contact maken, echt contact maken, want een dementerende voelt het onmiddellijk als je dat niet doet. Dementerenden moeten ervaren, beleven, ze moeten geraakt worden. Vaak voer je een theaterstukje op. Alles mag uit de kast gehaald worden, het hele lichaam mag ingezet worden. Dit werk is heel fysiek. Lichamelijk contact is essentieel. Om de mensen te bereiken is het van belang dat je oordeelvrij bent. En dat je je verdiept in het werk, de interesses en bezigheden die de mensen vroeger gehad hebben. Je wil een opening vinden om ze te bereiken. Dementerenden willen gezien worden en vertrouwen krijgen. Ze weten dat je ze ziet als je ze wijst op een vlekje op de kleding of op wat tandpasta bij de mond.”

5 over welk initiatief ben je enthousiast? “Als ik zie wat de resultaten van onze benadering zijn, ben ik razend enthousiast over deze vorm van psychosociale hulpverlening. Belevingsgericht werken is zo essentieel. Als je de patiënt maar centraal stelt, zijn gebeurtenissen die demente ouderen ontregelen positief te beïnvloeden.

---

> Zelf vergeetachtig?
> Maakt u zich zorgen om een buur of familielid die de laatste tijd wel erg vergeetachtig is en/of soms wat verward overkomt?
> Heeft u zelf hulp nodig?
> Kent u iemand in de omgeving die dementerend is en hulp nodig heeft?

Joke Bos, coördinator van het Amsterdamse Ontmoetingscentrum De Pijp biedt een luisterend oor en geeft advies. Adres: De Edelsteen, Smaragdplein 3, T: 662 47 54 (alle werkdagen, behalve donderdag).